Helgoland is een klein eilandje in de Noordzee van iets minder dan twee vierkante kilometer. Het ligt ver van de “bewoonde wereld”. De afstand tot de meest dichtbij gelegen haven (Cuxhaven) is 67 kilometer. Op de kliffen (tot ca. 40 meter hoog) nestelen grote kolonies jan-van-genten en zeekoeten. Op het strand van het nabijgelegen eilandje Dune vinden zeehonden en robben een plaats om te rusten en te zonnebaden.
Wij bezochten Helgoland en Dune in mei 2025 onder de bezielende begeleiding van natuurfotograaf Marco de Paauw. De meeste foto’s zijn gemaakt in de mooie uren rond zonsopkomst en zonsondergang.
Vlak naast de kliffen staat de bijzondere rotsformatie “Lange Anna”. De “rotstoren” is 47 meter hoog. Er zijn zorgen over de stabiliteit van de rotsformatie. Gezien de al vergaande aantasting wordt er voor gevreesd dat het bovenste deel op enig moment zal instorten. Vooralsnog staat hij er nog, en vanaf de zeekant is te zien hoe de rots benut wordt door grote aantallen nestelende vogels.
Jan-van-genten
De jan-van-genten zijn de grootste vogels van de Noordzee. Als ze hun vleugels spreiden zijn ze 2 meter breed. Ze zwemmen en vliegen bijna hun hele leven op zee, alleen als ze broeden komen ze aan land. Ze nestelen in kolonies. De kolonie op Helgoland telt ca. 2000 paartjes.
De jan-van-genten blijven elkaar hun leven lang trouw. Tijdens de nestperiode komt hun band liefdevol tot uitdrukking in het baltsen. Ze maken dan met hun hals, kopje en snavels sierlijk om elkaar kronkelende bewegingen.
De jan-van-genten voeden zich met vis. Om beurten gaat een van beiden daarom naar de zee om op vis te jagen. De partner wacht op de terugkomst.
Bij ons bezoek hadden sommige vogels al een nest gebouwd, en zelfs al een ei gelegd. Anderen waren nog in de fase waarin het nest nog (af)gemaakt moest worden. Ze gebruiken daarvoor allerlei soorten materiaal. Tijdens ons bezoek was zeewier favoriet. Maar er wordt ook gebruik gemaakt van takjes of, minder mooi, van door de mens in zee achtergelaten kunststof.
Terugkomend van de zee proberen ze dan ook zo mogelijk zeewier of eventueel ook ander nestmateriaal mee te nemen. Dat wordt dan beloond met een flinke knuffel van de partner.
Alles staat in dienst van Het Nest en Het Ei. De jan-van-Genten broeden in kolonies, maar dat heeft ook risico’s. De nesten zitten soms erg dicht bij elkaar. Ze zijn daarom heel waakzaam dat Het Nest en Het Ei niet worden beschadigd. Niet zo raar, ze leggen maar één ei.
Ook moeten ze oppassen dat de buren of andere vogels hun nestmateriaal niet inpikken (wat regelmatig ook gebeurt). Ze zijn zo waakzaam dat ze om het minste of geringste plotseling met elkaar gaan kunnen bekvechten. Het viertal hieronder leek het eerst best goed met elkaar te kunnen vinden, tot ze plotseling heel fel tegen elkaar werden.
Met die lange snavels en hun felle aanvallen wil zo’n gevecht nog wel eens ingewikkeld worden.
Soms landt een (in dit geval nog jonge) vogel op een verkeerde plek. De oudere vogels maken hem hardhandig duidelijk dat dit niet nog een keer mag gebeuren.
Zeekoeten
Op Helgoland broedt ook een grote kolonie zeekoeten. In vergelijking met de jan-van-genten zijn ze in voorkomen en gedrag minder fotogeniek, maar het zijn toch wel heel pittige vogeltjes.
Net als de jan-van-genten leven ze het hele jaar op zee, en voeden zich daar met vis zoals sprotjes en zandspieringen. Je zou het op het eerste gezicht niet denken, maar ze kunnen uitzonderlijk goed duiken, waarbij ze makkelijk tot 180 meter diep komen. Onder water zwemmen ze, net als pinguïns, met behulp van hun vleugels.
De enige keer in het jaar dat zeekoeten op het land zijn, is tijdens het broedseizoen. Dan zitten ze met z’n allen op smalle richels van steile rotskliffen te broeden. Toch wordt er niet geduwd, getrokken of gepikt. De zeekoeten broeden jaar na jaar op hetzelfde plekje, net als hun buren. Ze kennen de zeekoeten op hun richel dus door en door.
Net als de jan-van-genten leggen ze maar één ei. Maar ze maken geen nest. Het ei wordt gelegd op een smal rotsricheltje, waarna ze bij het broeden het ei tussen hun poten houden. Dat lijkt nogal risicovol, maar het ei is heel puntig, zodat het niet zo gauw van de richel af rolt.
De zeekoeten leggen hun ei tussen half mei en juni. In de periode dat wij er waren moest de leg nog beginnen.
Zeehonden en robben op Dune
Vlakbij Helgoland ligt het eilandje Dune. Ooit zaten ze aan elkaar vast, maar door een stormvloed is het tussenliggend gebied door de golven verzwolgen. De verbinding is niet hersteld. Dat is mooi, want biedt de zeehonden en robben ruimte om op het strand van Dune uit te rusten.
